20101229

Czynne i bierne pr. wyborcze

Czynne pr. wyborcze

  • Przysługuje = obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
  • Nie przysługuje = osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych (art. 62)

Bierne pr. wyborcze

  • Do Sejmu = obywatel polski mający czynne pr. wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
  • Do Senatu = obywatel polski mający czynne pr. wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.
  • Na Prezydenta = obywatel polski mający czynne pr. wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat.

Immunitet parlamentarny

1. Poseł nie może być pociągnięty do odp. za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw O3 może być pociągnięty do odp. sądowej tylko za zgodą Sejmu.

2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odp. karnej. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym. Ograniczenia te nie zachodzą, jeżeli poseł wyrazi zgodę na pociągnięcie go do odp. karnej.

3. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Szczegółowe zasady pociągania posłów do odp. karnej oraz tryb postępowania określa ustawa (z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora).

Powyższe regulacje mają zastosowanie odpowiednio do senatorów.

Kompetencje Prezydenta RP

1. Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Prezydent wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.

2. Uczestniczy w procesie ustawodawczym przez:

  • pr. inicjatywy ustawodawczej,
  • obowiązek podpisania uchwalonej ustawy, o ile nie korzysta z pr. jej zaskarżenia do TK,
  • obowiązek zarządzenia opublikowania ustawy.

3. Może skrócić kadencję Sejmu i Senatu w przypadkach określonych w Konstytucji

4. Bierze udział w powoływaniu Rady Ministrów

5. jako reprezentant państwa w stos. zewnętrznych:

  • ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
  • mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,
  • przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.

6. jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP.

W czasie pokoju sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. Prezydent mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych.

Na czas wojny Prezydent, na wniosek Premiera, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać.

Prezydent, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone stopnie wojskowe.

W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent, na wniosek Premiera, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony RP.

Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego

7. nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

8. nadaje ordery i odznaczenia.

9. stosuje pr. łaski.

10. może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego.

11. W sprawach szczególnej wagi Prezydent może zwołać Radę Gabinetową = Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta.  Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.

12. wydaje rozporządzenia i zarządzenia. Wydaje również postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.

13. W przypadku stanu wojennego, jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, na wniosek Rady Ministrów Prezydent wydaje rozporządzenia z mocą ustawy, przy czym w bardzo wąskim zakresie (art. 234).

14. korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe. Co do zasady akty te wymagają dla swojej ważności podpisu Premiera, który przez podpisanie aktu ponosi odp. przed Sejmem (z licznymi wyjątkami).

Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego

TK orzeka w sprawach:

  • zgodności ustaw i um. międzyn. z Konstytucją,
  • zgodności ustaw z ratyfikowanymi um. międzyn., których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
  • zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi um. międzyn. i ustawami,
  • zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
  • skargi konstytucyjnej
  • rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.
  • TK na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta oraz powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta
  • Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi um. międzyn. lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem

Z wnioskiem do TK wystąpić mogą:

  • Prezydent,
  • Marszałek Sejmu,
  • Marszałek Senatu,
  • Premier,
  • 50 posłów,
  • 30 senatorów,
  • Pierwszy Prezes SN,
  • Prezes NSA,
  • Prokurator Generalny,
  • Prezes NIK,
  • RPO,
  • Krajowa Rada Sądownictwa (w zakresie niezależności sądów i niezawisłości sędziów),
  • organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania),
  • ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych (jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania),
  • kościoły i inne związki wyznaniowe (jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania),

Skargę konstytucyjną może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub pr. zostały naruszone. W sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.)

Orzeczenia TK:

  • zapadają większością głosów.
  • mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
  • podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski".
  • Orzeczenie TK wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak TK może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć 18 m-cy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy.
  • W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, TK określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią RM.

Orzeczenie TK o niezgodności z Konstytucją, um. międzyn. lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

2.    TK rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Z wnioskiem do Trybunału w tych sprawach wystąpić mogą:

Prezydent,

Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu,

Premier,

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego

i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi um. międzyn. lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

TK na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta oraz powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta (art. 131).

Organizację TK oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa ustawa (z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym).

Odpowiedzialność Prezydenta przed Trybunałem Stanu

Prezydent może być pociągnięty do odp. przed TS za:

  • naruszenie Konstytucji, ustawy,
  • popełnienie przestępstwa.

Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia:

Uchwałą Zgromadzenia Narodowego (2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN) - na wniosek co najmniej 140 członków ZN.

Podjęcia uchwały = sprawowanie urzędu przez Prezydenta ulega zawieszeniu. Obowiązki Prezydenta przejmuje Marszałek Sejmu.

Jeżeli Prezydent nie może przejściowo sprawować urzędu = zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta.

Gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta rozstrzyga TK na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta TK powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta.

Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta, wykonuje obowiązki Prezydenta w razie:

  • śmierci Prezydenta,
  • zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta,
  • stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,
  • uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego,
  • złożenia Prezydenta z urzędu orzeczeniem TS.

Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.

Referendum ogólnokrajowe

W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.

Referendum ogólnokrajowe ma pr. zarządzić:

  • Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,
  • Prezydent za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Konstytucja przewiduje możliwość przeprowadzenia referendum w przypadku:

  • podjęcia przez Sejm uchwały o wyborze referendum jako trybu wyrażenia zgody na ratyfikację umowy między. na podstawie której RP na przekazać organizacji między. kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach,
  • zmiany Konstytucji – jeżeli (łącznie:) zmiana dotyczy przepisów rozdziału I (Rzeczpospolita), II (Wolności, pr. i obowiązki człowieka i obywatela) lub XII (Zmiana Konstytucji), ustawa o zmianie Konstytucji zostanie uchwalona, z żądaniem przeprowadzenia referendum tzw. zatwierdzającego wystąpią podmioty wnioskujące o zmianę Konstytucji (art. 235)

Wynik referendum jest wiążący jeżeli wzięło udział więcej niż 50% uprawnionych do głosowania,.

Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy.

Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa (z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym).

Skrócenie kadencji Sejmu

Sejm i Senat są wybierane na 4-letnie kadencje.

Kadencje Sejmu może skrócić:

  1. Sejm = uchwałą 2/3 głosów ustawowej liczby posłów (2/3 z 460 posłów).
  2. Prezydent, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu w przypadku:
    1. nie przedstawienia Prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w terminie 4 m-cy od przedłożenia Sejmowi projektu,
    2. nieudzielania wotum zaufania Radzie Ministrów.

Skrócenie kadencji Sejmu = skrócenie kadencji Senatu.

Kadencja Sejmu nie może być skrócona w czasie stanu nadzwyczajnego (wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej) oraz w ciągu 90 dni po.

Nie mogą być przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu – kadencje ich ulegają odpowiedniemu przedłużeniu (art. 228).

Prezydent, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.

Kadencji Sejmu nie może skrócić Marszałek Sejmu ani Marszałek Senatu wykonujący obowiązki Prezydenta, w sytuacji gdy ów przejściowo nie może sprawować urzędu (art. 131).

W czasie stanu nadzwyczajnego (wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej) oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, nie mogą być przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu – kadencje ich ulegają odpowiedniemu przedłużeniu (art. 228).

Stany nadzwyczajne

Konstytucja przewiduje 3 stany nadzwyczajne:

  1. stan wojenny (wprowadza Prezydent na wniosek RM),
  2. stan wyjątkowy(wprowadza Prezydent na wniosek RM),
  3. stan klęski żywiołowej (wprowadza RM).

Regulacje wspólne:

Stan nadzwyczajny może być wprowadzony w drodze rozporządzenia które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości i tylko na podstawie ustawy,.

Obecnie obowiązują 3 ustawy:

  • o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach podległości Konstytucyjnym organom RP, z dnia 21 czerwca 2002 r.
  • o stanie wyjątkowym
  • o stanie klęski żywiołowej.

W ustawach:

-    są określone zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i pr. człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych,

-    mogą być określone podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

(Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw:

  • godność człowieka,
  • obywatelstwo,
  • ochrona życia,
  • humanitarne traktowanie,
  • ponoszenie odp. karnej,
  • dostęp do sądu,
  • dobra osobiste,
  • sumienie i religia,
  • petycje,
  • rodzina i dziecko.

Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.

Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i pr.:

  • wolność działalności gospodarczej,
  • wolność osobista,
  • nienaruszalność mieszkania,
  • wolność poruszania się i pobytu na terytorium RP,
  • pr. do strajku,
  • pr. własności,
  • wolność pracy,
  • pr. do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
  • pr. do wypoczynku.

W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione:

  • Konstytucja,
  • ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego,
  • ustawa o wyborze Prezydenta oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być:

  • skrócona kadencja Sejmu,
  • przeprowadzane referendum ogólnokrajowe,
  • przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego (są one możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny) oraz wybory Prezydenta (kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu)

Stan wojenny (odrębności):

Może być wprowadzony w razie:

  • zewnętrznego zagrożenia państwa,
  • zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,
  • lub gdy z umowy między. wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji,

Stan wojenny wprowadza Prezydent na wniosek RM na części albo na całym terytorium państwa.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent na wniosek RM wydaje rozporządzenia z mocą ustawy (w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5). Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Rozporządzenia te mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego pr..

Stan wyjątkowy (odrębności):

Może być wprowadzony w razie:

  • zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa,
  • bezpieczeństwa obywateli
  • lub porządku publicznego,

Stan wyjątkowy wprowadza Prezydent na wniosek RM:

  • na czas oznaczony, max 90 dni (z możliwością przedłużenia tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni),
  • na części albo na całym terytorium państwa.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Stan klęski żywiołowej (odrębności):

Może być wprowadzony w celu:

  • zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych,
  • lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej,
  • oraz w celu ich usunięcia

Stan klęski żywiołowej wprowadza RM:

  • na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni (z możliwością przedłużenia za zgodą Sejmu),
  • na części albo na całym terytorium państwa.

Status NIK

NIK:

  • jest naczelnym organem kontroli państwowej
  • podlega Sejmowi.
  • działa na zasadach kolegialności.
  • Prezes NIK jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat (tylko 1 raz)
  • organizację oraz tryb działania określa ustawa o NIK.

Zakres kontroli NIK:

  • podmioty gospodarcze:
    • legalność,
    • rzetelność
  • j.s.t. (zad. zlecone):
    • legalność
    • rzetelność
    • gospodarność
  • jednostki państwowe:
    • legalność,
    • rzetelność
    • gospodarność
    • celowość

NIK przedkłada Sejmowi:

  • coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.
  • analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,
  • opinię w przedmiocie absolutorium dla RM,
  • informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.

Prezes NIK jest powoływany:

  • przez Sejm za zgodą Senatu,
  • na 6 lat,
  • może być ponownie powołany tylko raz.

Prezes NIK nie może:

  • zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.
  • należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
  • Prezes NIK bez uprzedniej zgody Sejmu nie może być pociągnięty do odp. karnej ani pozbawiony wolności. Prezes NIK nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Status samorządu terytorialnego

Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy pr. wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odp., (art. 16). Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.

Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.

Zadania zlecone - jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych.

Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

  1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa (z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim, z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym).
  2. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im pr. własności i inne pr. majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.
  3. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

    5.    Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

    Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

  • ich dochody własne,
  • oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

    Jednostki samorządu terytorialnego mają pr. ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

    6.    Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa (z dnia 16 lipca
    1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich). Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa (z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, z dnia 5
    czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim, z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym).

    Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.

7.    Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa (z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym).

  1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi co do zasady tylko z punktu widzenia legalności (wyjątek: regionalne izby obrachunkowe, które w zakresie swoich kompetencji sprawują nadzór także w oparciu o kryterium celowości, rzetelności i gospodarności). Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Premier i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Sejm, na wniosek Premiera, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

    Jednostki samorządu terytorialnego mają pr. zrzeszania się. Jednostka samorządu terytorialnego ma pr. przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z tych praw określa ustawa (z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych).

Tryb powoływania Rady Ministrów

I Próba

  • Prezydent desygnuje Premiera.
  • Premier proponuje skład Rady Ministrów.
  • Prezydent powołuje Premiera wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.
  • Premier, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania.

Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, 3 etapy:

  • przedstawienie przez Premiera programu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania w Sejmie
  • przeprowadzenie dyskusji
  • głosowanie nad wnioskiem w sprawie wotum zaufania

Proces powoływania Rady Ministrów kończy się jeżeli otrzyma ona wotum zaufania od Sejmu,

Jeżeli Rada Ministrów nie otrzyma wotum zaufania to:

II Próba – sejmowa RM

W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie określonym w pkt. 1-3 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie określonym w pkt 4-5 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w art. 154 ust. 1 (14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów) lub 154 ust. 2 (14 dni od dnia powołania przez Prezydenta) wybiera Premiera oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (druga próba -jeśli Sejm sam będzie w stanie wyłonić Radę Ministrów proces kończy się).

Prezydent powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

W razie niepowołania RM przez Sejm:

III Próba – prezydencka RM = jak w próbie I ale do votum zaufania wystarczy zwykła większość w sejmie.

Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Premiera i na jego wniosek członków RM oraz odbiera od nich przysięgę.

Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, (trzecia próba - mniejsze wymagania co do większości, jeśli druga prezydencka Rada Ministrów otrzyma wotum zaufania proces kończy się).

Nieudzielanie RM wotum zaufania = Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory !!! (tzw. obligatoryjne skrócenie kadencji sejmu przez Prezydenta RP).

Tryb stanowienia ustaw

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:

  • posłom,
  • Senatowi,
  • Prezydentowi,
  • Radzie Ministrów,
  • grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających czynne pr. wyborcze.

Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.

2. Sejm rozpatruje projekt ustawy w 3 czytaniach.

Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje:

- wnioskodawcy projektu,

- posłom,

- Radzie Ministrów.

Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

3. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
Senat w ciągu 30 dni może:

  • przyjąć ją bez zmian,
  • uchwalić poprawki,
  • uchwalić odrzucenie jej w całości.

Senat rozstrzyga o tym uchwałą podjętą zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość (art. 124).

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni nie podejmie uchwały = ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.

4. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

5. Po zakończeniu procesu uchwalania ustawy przez Sejm i Senat Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

6. Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją. Prezydent odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

7. Jeżeli Prezydent nie wystąpił do TK może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.

8. Sejm może ponownie uchwalić ustawę większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

9. Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje taką ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi nie przysługuje pr. wystąpienia do TK.

10. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem:

  • projektów ustaw podatkowych,
  • ustaw dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego,
  • ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych,
  • a także kodeksów.

Wówczas - termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania Prezydenta 7 dni.

Tryb uchwalania ustawy budżetowej

  • Inicjatywa ustawodawcza przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.
  • RM przedkłada Sejmowi projekt ustawy budżetowej najpóźniej na 3 m-ce przed rozpoczęciem roku budżetowego. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.
  • Senat może uchwalić poprawki w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.
  • Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi.
  • Prezydent podpisuje w ciągu 7 dni.
  • (Prezydent nie może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawy budżetowej Sejmowi do ponownego rozpatrzenia).
  • W przypadku zwrócenia się Prezydenta do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, TK orzeka w ciągu 2 m-cy.
  • Jeżeli ustawa nie zostanie przedstawiona Prezydentowi do podpisu w ciągu 4 m-cy od przedłożenia jej Sejmowi = Prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
  • RM w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.
  • Sejm po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje, w ciągu 90 dni, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia RM absolutorium.


 

Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa (ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych).

W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.

Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, RM prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Tryb zmiany Konstytucji

Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć:

  • Min. 1/5 ustawowej liczby posłów,
  • Senat,
  • lub Prezydent.

Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu:

1.    przez Sejm:

pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 30 dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy, uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I (Rzeczpospolita), II (Wolności, pr. i obowiązki człowieka i obywatela) lub XII (zmiana Konstytucji) Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 60 dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy,

Sejm uchwala ustawę zmieniającą Konstytucję większością co 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

2.    następnie przez Senat:

-    w terminie nie dłuższym niż 60 dni od uchwalenia ustawy przez Sejm,

-    Senat uchwala ustawę zmieniającą Konstytucję bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, wówczas:

  • co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów,
  • Senat,
  • lub Prezydent.

mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego.

Z wnioskiem w sprawie przeprowadzenia referendum podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku.

Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.

Po uchwaleniu ustawy zmieniającej Konstytucję oraz ewentualnym jej zatwierdzeniu (w przypadku, gdy przeprowadzono referendum zatwierdzające) Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Konstytucji nie można zmienić w czasie stanu nadzwyczajnego.

Udział Prezydenta w procesie ustawodawczym

1. Prezydentowi przysługuje inicjatywa ustawodawcza (art. 118). Jako wnioskodawca Prezydent przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawia skutki finansowe jej wykonania. Może też wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia 2 czytania projektu.

2. Prezydentowi, jako wnioskodawcy przysługuje pr. wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm.

3. Po zakończeniu procesu uchwalania ustawy przez Sejm i Senat, Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21
dni (7 dni jeżeli zwrócił ustawę do sejmu oraz w trybie pilnym) od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

4. Przed podpisaniem ustawy może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Wystąpienie Prezydenta do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją wstrzymuje bieg określonego w pkt 3, terminu do podpisania ustawy.

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją. Prezydent odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

5. Jeżeli Prezydent nie wystąpił z wnioskiem do TK w trybie opisanym w pkt 4 może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Wystąpienie Prezydenta z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w pkt 3, terminu do podpisania ustawy.

6. Jeżeli Sejm rozstrzygnie taki wniosek ponownie uchwalając ustawę większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów wówczas Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje taką ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi nie przysługuje pr. wystąpienia do TK w trybie opisanym w pkt 4.

7. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny. Wówczas termin do podpisania ustawy przez Prezydenta wynosi 7 dni.

Wotum nieufności

Wotum nieufności może być wyrażone RM lub poszczególnym ministrom.

Sejm wyraża RM wotum nieufności:

  • większością ustawowej liczby posłów,
  • na wniosek co najmniej 46 posłów,
  • wskazujący jednocześnie imiennie kandydata na Premiera.

Głosowanie nie wcześniej niż 7 dni od wniosku.

Powtórny wniosek = nie wcześniej niż po upływie 3 m-cy od poprzedniego, a przed upływem 3 m-cy jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.

Wotum nieufności = Prezydent przyjmuje dymisję RM i powołuje wybranego przez Sejm nowego Premiera, a na jego wniosek pozostałych członków RM oraz odbiera od nich przysięgę.

Sejm wyraża ministrowi wotum nieufności:

  • Wniosek co najmniej 69 posłów.
  • Głosowanie nie wcześniej niż 7 dni od wniosku
  • Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od poprzedniego, a przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów

Wotum nieufności = Prezydent odwołuje ministra.

Źródła pr. w świetle Konstytucji

Źródłami powszechnie obowiązującego pr. RP są:

  1. Konstytucja,
  2. ustawy,
  3. ratyfikowane um. między.,
  4. rozporządzenia,
  5. akty pr. miejscowego (tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły).

UWAGA! Zgodnie z art. 234 Konstytucji rozporządzenia Prezydenta wydawane w czasie stanu wojennego mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego pr.

Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów pr. miejscowego jest ich ogłoszenie.

Akty pr. miejscowego – akt powszechnie obowiązujący, ale o ograniczonym terytorialnie zasięgu Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty pr. miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów pr. miejscowego określa ustawa. Konstytucja nie wskazuje konkretnych organów upoważnionych – ogólnie określa organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji. Formą właściwą stanowienia pr. miejscowego jest uchwała (art. 184).

Rozporządzenia (akt ściśle związany z ustawą) wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

Organy upoważnione do wydawania rozporządzeń:

  • Prezydent,
  • Rada Ministrów,
  • Premier,
  • ministrowie kierujący działem administracji rządowej,
  • przewodniczący określonych komitetów powołanych w skład Rady Ministrów,
  • Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Ratyfikacja umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

  • pokoju,
  • sojuszy,
  • układów politycznych lub wojskowych,
  • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
  • członkostwa RP w organizacji międzynarodowej,
  • znacznego obciążenia finansowego państwa,
  • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

O zamiarze przedłożenia Prezydentowi do ratyfikacji umów między. nie wymagającej zgody wyrażonej w ustawie, Premier zawiadamia Sejm.

RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy międzynarodowej jest uchwalana przez:

- Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

- oraz Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym (por. pyt. 7). Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową, pr. przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.