TK orzeka w sprawach:
- zgodności ustaw i um. międzyn. z Konstytucją,
- zgodności ustaw z ratyfikowanymi um. międzyn., których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
- zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi um. międzyn. i ustawami,
- zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
- skargi konstytucyjnej
- rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.
- TK na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta oraz powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta
- Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi um. międzyn. lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem
Z wnioskiem do TK wystąpić mogą:
- Prezydent,
- Marszałek Sejmu,
- Marszałek Senatu,
- Premier,
- 50 posłów,
- 30 senatorów,
- Pierwszy Prezes SN,
- Prezes NSA,
- Prokurator Generalny,
- Prezes NIK,
- RPO,
- Krajowa Rada Sądownictwa (w zakresie niezależności sądów i niezawisłości sędziów),
- organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania),
- ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych (jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania),
- kościoły i inne związki wyznaniowe (jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania),
Skargę konstytucyjną może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub pr. zostały naruszone. W sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.)
Orzeczenia TK:
- zapadają większością głosów.
- mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
- podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski".
- Orzeczenie TK wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak TK może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć 18 m-cy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy.
- W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, TK określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią RM.
Orzeczenie TK o niezgodności z Konstytucją, um. międzyn. lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.
2. TK rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Z wnioskiem do Trybunału w tych sprawach wystąpić mogą:
Prezydent,
Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu,
Premier,
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.
Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi um. międzyn. lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.
TK na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta oraz powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta (art. 131).
Organizację TK oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa ustawa (z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym).
